Jong, oud, man en vrouw. Iedereen op Samoa lijkt zijn lichaam te hebben versierd met inkttekeningen. Sommigen kiezen voor een traditioneel ontwerp, terwijl anderen in dikke lijnen hun naam op de zijkant van hun onderarm hebben staan.
Er zijn weinig woorden in het Engels te vinden die hun oorsprong in een Polynesische taal hebben. Maar het woord tattoo, ofwel tatoeage, is afkomstig van het Polynesische tatau. Dit is niet zo raar als je nagaat dat de kunst van het tatoeëren is begonnen in Polynesië.
Legende van de tatoeage
Hoe de geschiedenis van het tatoeëren precies is begonnen is niet bekend. Wel doen er verschillende verhalen de ronde op de Pacifische eilanden. De meest bekende is dat er een boot met kunstenaars van Fiji naar Samoa vertrok om daar hun inkttekeningen te introduceren.
Volgens een legende zongen de kunstenaars onderweg en tijdens hun werkzaamheden een lied met de tekst 'Tatoeëer de mannen, niet de vrouwen'. Dit had eigenlijk omgekeerd moeten zijn, 'Tatoeëer de vrouwen en niet de mannen'. Hierdoor werden veel mannen getatoeëerd in plaats van vrouwen. Inmiddels bestaan er traditionele tatoeages die specifiek voor mannen of vrouwen zijn bedoelt.
Mannentatoeages: pe'a
De mannelijke tatoeage wordt pe'a genoemd. Het ontwerp begint boven het middel van de man en loopt tot de knie. Zowel de voor- als achterkant van het lichaam worden bedekt met specifieke tekeningen.
Het ontwerp van de tatoeage wordt in overleg samengesteld. Gekeken wordt naar het verhaal dat de tekening vertelt over familie, geschiedenis en status. Bovendien moeten de lijnen goed met de vormen van het lichaam samengaan.
Pijnlijke ervaring
Het zetten van een pe'a wordt als zeer pijnlijk ervaren. Het is belangrijk dat een man het proces voltooit, anders zal hij de rest van zijn leven getekend zijn door schaamte. Maar als hij een volledige pe'a op zijn lichaam heeft, ontvangt hij veel respect van andere Samoanen.
In het verleden duurde het maanden of zelfs jaren om het traditionele ontwerp aan te brengen. Tegenwoordig kan het complete ontwerp, dat een derde van het lichaam bedekt, in een paar dagen worden afgerond. De pe'a wordt alleen met traditioneel gereedschap op het lichaam gezet. Er zijn wel moderne apparaten in gebruik in Samoa, maar niet waar het een pe'a betreft.
Vrouwelijke tatoeage: Malu
Malu is de benaming voor de vrouwelijke tatoeage. Deze tatau wordt bij vrouwen gezet die een belangrijke rol vervullen in de familie. Zij worden bijvoorbeeld als prinses van het gezin gezien.
De malu wordt vaak bedekt met lavalava, een traditionele omslagdoek. Maar tijdens ceremoniële dansen wordt de tatoeage ingesmeerd met olie en aan het publiek getoond. Tegenwoordig dragen steeds meer jonge Samoaanse meisjes minirokjes, waardoor een malu ook op straat kan worden gespot.
De tatoeage loopt van de dijen van de vrouw tot onder haar knieën. Het ontwerp bestaat uit kleine motieven die een patroon over de benen vormen. Samoanen vergelijken de tatoeage met de pracht van een sterrenhemel.
Verbonden met voorouders
Malu betekent bescherming in het Samoaans. Tegenwoordig heeft de tatoeage een andere betekenis. Meisjes nemen de tatau om familiestatus te benadrukken of om de verbinding met hun cultuur uit te dragen.
Vanwege de pijn vindt er niet alleen een uiterlijke transformatie plaats, maar ook een innerlijke. Getatoeëerde meiden zeggen zich tijdens het proces verbonden te voelen met voorouders die in het verleden hetzelfde hebben doorstaan.
Kunst van vader op zoon
Iedere tatoeage wordt in overleg ontworpen. Het ontwerp bestaat uit vastgelegde patronen die naar de natuur verwijzen. Zo zijn er lijnen in de vorm van een schelp of duizendpoot. Sommige patronen worden alleen bij mannen gebruikt, andere alleen bij vrouwen.
De tatoeage moet door een man worden aangebracht. De kunst van het tatoeëren erft een zoon van zijn vader. Bij het proces zijn meerdere personen betrokken. De kunstenaar wordt bijgestaan door twee hulpjes die de te bewerken huid straktrekken en overtollige inkt wegvegen.
Zestig naalden en zingen
De tatau wordt over het algemeen in een speciale fale gezet. Een fale is een traditionele Samoaanse woning die op een houten hut lijkt. De tatoeëerder maakt gebruik van traditioneel gereedschap. Voor ieder patroon gebruikt hij een andere kam met naalden. Soms bestaat een kam uit een rij van maar liefst zestig naalden.
Vroeger werden naalden van bot of haaientanden gebruikt, tegenwoordig zijn deze voornamelijk van metaal. Inkt wordt door de kunstenaar gemaakt van pigment uit planten. De kam wordt in inkt gedoopt en vervolgens met een zwaar voorwerp in de huid geslagen.
Bij het zetten van een pe'a of malu zijn vaak familieleden aanwezig. Ter aanmoediging zingen zij een speciaal lied. In de tekst hiervan wordt de geschiedenis van het Samoaanse tatoeëren bezongen. Ook gaat het lied over de pijn die een persoon moet doorstaan om het proces af te ronden.
750.080
